عکس | آبروریزی بزرگ ناسا؛ لو رفتن یک کار نمایشی در ماموریت سفر به ماه

وقتی فضانوردان آپولو ۱۱ در ژوئیه ۱۹۶۹ به ماه رفتند، ناسا نگران امنیت آن‌ها درطول این پرواز پیچیده بود. سازمان فضایی آمریکا همچنین نگران بود که مسافران ماه چه چیزهایی را با خود به زمین بازمی‌گردانند.

سال‌ها قبل از آپولو ۱۱، این نگرانی وجود داشت که ماه ممکن است جاندارانی میکروسکوپی را در خود جای داده باشد. چه می‌شود اگر این میکروب‌ها از سفر برگشت فضانوردان جان سالم به‌در ببرند و تب قمری را روی زمین ایجاد کنند؟ برای کنترل این احتمال، ناسا برنامه‌ریزی کرد تا فضانوردان، ابزارها، نمونه‌ها و وسایل نقلیه‌ای را که با مواد قمری درتماس بودند، قرنطینه کند.

داگومار دگروت، مورخ محیط‌زیست در دانشگاه جورج تاون، در مقاله‌ای که ماه جاری در نشریه‌ی تاریخ علم Isis منتشر شد، نشان داده است که تلاش‌های ناسا برای «حفاظت از سیاره» درجریان برنامه آپولو ناکافی بود. دکتر دگروت در مطالعه‌ی خود نتیجه می‌گیرد که «پروتکل قرنطینه موفقیت‌آمیز به‌نظر می‌رسید، صرفا بدین دلیل که به آن نیازی نبود.»

پژوهش دکتر دگروت همچنین نشان می‌دهد که مقام‌های ناسا اطلاع داشتند که میکروب‌های احتمالی ماه می‌توانند تهدیدی وجودی (با احتمال کم) باشند و قرنطینه‌ی قمری آن‌ها درصورت وجود چنین تهدیدی، زمین را ایمن نگه نمی‌دارد. بااین‌حال آن‌ها در توانایی‌شان برای خنثی‌کردن این تهدید اغراق کردند.

مطالعه‌ی اخیر ادعا می‌کند که روایتش از برنامه آپولو، نمونه‌ای از تمایل پروژه‌های علمی به کم‌اهمیت جلوه‌دادن خطرات وجودی (که بعید و مقابله با آن‌ها دشوار است)، به‌نفع تمرکز بر مشکلات کوچک‌تر و محتمل‌تر است. این مطالعه همچنین همزمان با آمادگی ناسا و دیگر آژانس‌های فضایی برای جمع‌آوری نمونه‌ها از مریخ و سایر جهان‌های منظومه شمسی برای مطالعه روی زمین، درس‌های مفیدی ارائه می‌دهد.

در دهه‌ی ۱۹۶۰، هیچ‌کس نمی‌دانست که آیا ماه دارای حیات است یا خیر. اما دانشمندان آنقدر نگران بودند که آکادمی ملی علوم آمریکا، کنفرانسی سطح بالا را در سال ۱۹۶۴ برای بحث در مورد انتشار آلودگی ماه روی زمین برگزار کرد. دکتر دگروت گفت: «‌آن‌ها توافق کردند که خطر واقعی است و عواقب آن می‌تواند عمیق باشد.»

دانشمندان همچنین توافق کردند که قرنطینه برای هرچیز بازگشتی از ماه، هم ضروری و هم بیهوده است؛ زیرا انسان‌ها احتمالا در مهار تهدید میکروسکوپی ناکام خواهند ماند. بهترین کاری که زمینی‌ها می‌توانستند انجام دهند، این بود که سرعت انتشار میکروب‌ها را تا زمان دستیابی دانشمندان به راهکار، کاهش دهند.

با وجود این نتایج، ناسا به‌طور علنی اعلام کرد که می‌تواند از سیاره محافظت کند و بدین منظور، ده‌ها میلیون دلار برای ساخت یک مرکز قرنطینه‌ی پیچیده به نام «آزمایشگاه دریافت قمری» هزینه کرد. به‌گفته‌ی دکتر دگروت، «با وجود تمام این پیچیدگی‌های زیبا، اشتباهاتی واقعا ساده و بنیادین وجود داشت.»

مقام‌های ناسا به خوبی می‌دانستند که آزمایشگاهشان بی‌نقص نیست. براساس یافته‌های پژوهش دکتر گروت، درجریان تحقیقات و آزمایش‌ها در این آزمایشگاه، گلاو باکس‌ها و اتوکلاوهای استریل‌کننده دچار ترک‌خوردگی، نشتی و سرریز شده بودند. همچنین در هفته‌های پس از بازگشت خدمه‌ی آپولو ۱۱، ۲۴ کارگر درمعرض مواد قمری قرار گرفتند؛ درحالی‌که زیرساخت‌های تاسیسات قرار بود از آن‌ها محافظت کند. به‌گفته‌ی دکتر گروت، این شکست‌ها در مهار آلودگی احتمالی، «تا حد زیادی از عموم پنهان ماند.»

رویه‌های اضطراری برای آزمایشگاه نیز مانند اقداماتی که درصورت آتش‌سوزی یا مشکلات پزشکی باید انجام می‌شد، نیازمند زیرپاگذاشتن قرنطینه بود. جردن بیم، مورخ علم در دانشگاه شیکاگو که در پژوهش اخیر مشارکت نداشت، می‌گوید اقدامات ناسا نمونه‌ای از نمایش حفاظت از سیاره از آب درآمد.

بازگشت فضانوردان آپولو ۱۱ به زمین نیز سیاره را درمعرض خطر قرار می‌داد. به‌عنوان مثال، وسیله‌ی نقلیه‌ی آن‌ها طوری طراحی شده بود تا هوای خود را در محیط زمین تخلیه کند؛ بدین صورت که پس از فرود آبی، فضانوردان باید دریچه‌ی فضاپیما را در اقیانوس باز می‌کردند.

در یادداشتی در سال ۱۹۶۵، یکی از مقام‌های ناسا اظهار داشت که آژانس از نظر اخلاقی موظف است از آلودگی احتمالی جلوگیری کند؛ حتی اگر این کار به معنای تغییر وزن، هزینه یا برنامه‌ی ماموریت باشد. اما چهار سال بعد در بازگشت به زمین، فضاپیما هوای خود را تخلیه و فضای داخلی کپسول با اقیانوس آرام تماس برقرار کرد.

جان رامل، کارمند ناسا که دو دوره به‌عنوان افسر حفاظت سیاره‌ای در این سازمان خدمت کرد، می‌گوید: «اگر موجودات قمری که از توانایی تولیدمثل در اقیانوس زمین برخوردار بودند، وجود می‌داشتند، ما به دردسر بزرگی می‌افتادیم.»

احتمال وجود چنین موجوداتی بسیار اندک برآورد می‌شد؛ اما عواقب درصورت وجودشان بسیار زیاد بود و برنامه‌ی آپولو این خطر را از طرف سیاره زمین پذیرفت. بااین‌حال پژوهش‌های تازه‌ی ناسا نشان می‌دهد که دهانه‌های همیشه سایه‌دار قطب جنوب قمری می‌توانند میزبان حیات میکروبی باشند. با توجه به آنکه انسان قرار است تا پایان دهه‌ی جاری به ماه بازگردد و در قطب جنوب آن فرود آید، خطر تماس با میکروب‌های فرازمینی احتمالی به‌وضوح جدی‌تر از قبل خواهد بود.

دکتر دگروت می‌گوید تمایل به کم‌اهمیت جلوه‌دادن خطرات وجودی و درعوض اولویت‌دادن به تهدیدهای احتمالی با پیامد کمتر، در زمینه‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، سلاح‌های هسته‌ای و هوش مصنوعی نیز خود را نشان می‌دهد.

در برنامه آپولو، مقام‌ها نه‌تنها خطرات را کم‌اهمیت جلوه دادند، بلکه در موردشان شفاف نیز نبودند. دکتر بیم، قرنطینه‌ی ناکافی ۵۰ سال پیش را شکستی می‌داند که درس‌هایی برای امروز دارد. از آنجا که ناسا درحال آماده‌شدن برای بازگرداندن نمونه از مریخ در دهه ۲۰۳۰ است، درک اینکه‌ آن زمان چه اقداماتی موثر نبود، اهمیت دارد؛ به‌ویژه آنکه سیاره سرخ مکانی مناسب‌تر از ماه برای میزبانی از حیات است.